Ka njerëz që janë të ftohtë dhe nuk kanë ndjeshmëri, ndaj është e lehtë të mendosh se nuk kanë ndjenja. Por a është e mundur? A ka burra dhe gra që nuk mund të ndjejnë emocione?
A ka njerëz që nuk kanë ndjenja? Shumë prej nesh ia kanë bërë vetes këtë pyetje në më shumë se një rast, veçanërisht kur kemi takuar njerëz të ftohtë të cilëve u mungon empatia dhe lidhja emocionale. Ne priremi t’i quajmë ata zemërakull, burra dhe gra të ftohtë që jo vetëm na tërheqin vëmendjen nga mënyra se si veprojnë, por që ndonjëherë na shkaktojnë edhe shqetësime.
Nga ana tjetër, është gjithashtu e zakonshme që këto profile të lidhen me personalitetin psikopat. Është shumë e lehtë të mendosh kështu, të besosh se ata që nuk janë në gjendje të kuptojnë realitetet emocionale të të tjerëve e kanë një problem ose nuk janë në gjendje të ndiejnë emocione.
Të pranosh se dikush mund të ndihet vërtetë bosh përsa i përket ndjenjave, prandaj nuk është në gjendje të ndjejë dashuri, frikë, trishtim, entuziazëm, turp apo lumturi është pak e frikshme. Sepse po të kishte vërtet një qenie me këto tipare, nuk do të ishte njeri. Mund të gjendemi përballë prototipit të një roboti të sofistikuar të pajisur me inteligjencë artificiale.
Prandaj, duhet të supozojmë se, në realitet, ne të gjithë kemi ndjenja dhe emocione. Kuptimi i tyre, shprehja apo përdorimi i duhur i tyre është një çështje tjetër.
Njerëz që nuk kanë ndjenja
Çdo psikolog është i njohur me leximin e emocioneve të njerëzve të tjerë. Zemërimi, zhgënjimi ose frustrimi janë të mbyllura në shumë fytyra që duken të mira. Të gjithë kanë dëshira dhe çdo dëshirë, e mirë apo e keqe, fsheh një emocion. Me këtë nënkuptojmë se nuk ka njerëz pa ndjenja. Të gjithë i kemi sepse janë ato gjendje psikofiziologjike që orkestrojnë veprimet tona, të cilat lehtësojnë sjelljen, zhvillimin tonë, ndërveprimin tonë të përditshëm dhe, në thelb, veten tonë. Askush nuk përjashtohet prej tij, por ekzistenca e këtyre mekanizmave në përditshmërinë tonë nuk do të thotë se ato “punojnë” në mënyrën e duhur.
Personalitetet antisociale: boshllëku afektiv dhe emocione për t’u shfrytëzuar
Kur pyesim veten nëse ka njerëz që nuk kanë ndjenja, është normale të mendojmë pothuajse menjëherë për psikopatët. Sot nuk po flasim për “psikopatë” si të tillë, por për persona me çrregullim të personalitetit antisocial, një gjendje që prek 1% të popullsisë. Në këto raste, individi ka disa mangësi emocionale, si p.sh:
Ai nuk është në gjendje të krijojë lidhje të forta emocionale.
Ai është i motivuar vetëm nga qëllimet instrumentale: pretendon se provon ndjesi për të marrë atë që dëshiron.
Pavarësisht se çfarë besoni, psikopatët kanë ndjeshmëri, por me nuanca. Studime të tilla si ato të kryera në Universitetin e Roterdamit (Holandë) na tregojnë se ata gëzojnë ndjeshmëri njohëse (ata kuptojnë se çfarë ndjen personi tjetër). Megjithatë, atyre u mungon empatia afektive (nuk arrijnë të lidhen me të tjerët). Kjo i bën ata të manipulojnë dhe mashtrojnë.
Aleksitimia, mungesa e ndjenjave?
Njerëzit aleksitimikë do të thonë se ju duan, por nuk do t’ju tregojnë ndjenjat e tyre. Duken të largët, të ftohtë, pa sens humori, të mërzitur, të heshtur shumicën e kohës dhe pa atë shkëndijën që lehtëson dhe ndez lidhjen emocionale… aleksitimia, e quajtur ndryshe edhe analfabetizmi emocional, është për shumë një shembull i qartë se ka njerëz të cilët nuk kanë ata kanë ndjenja. Megjithatë, kjo e fundit shkaktohet nga një çrregullim i të mësuarit emocional ose neurologjik. Në të dyja rastet rezultati është i njëjtë: ata që vuajnë prej tij nuk janë në gjendje të kuptojnë gjendjet e tyre emocionale, të kuptojnë ato të të tjerëve dhe të shprehin atë që ndjejnë.
Pavarësisht kësaj, ai dashuron, përjeton ndjenja si lumturia, frika, entuziazmi, dëshira, ankthi, shpresa… i përjeton këto emocione, por i përjeton në mënyrë të shtrembëruar dhe nuk arrin t’i shprehë.
Njerëzit që nuk kanë ndjenja: ekzistojnë apo jo?
Nuk ka njerëz që nuk kanë ndjenja. Nuk ka njerëz të paaftë për të ndjerë emocione, ashtu siç nuk ka tru pa një sistem limbik. Kjo zonë e trurit drejton kryesisht çdo proces, çdo ndjesi, çdo impuls që na bën të qeshim, të qajmë, të emocionohemi, të kujtojmë një moment ose të dëshirojmë ta harrojmë.
Njerëzit nuk janë qenie racionale, por qenie emocionale që arsyetojnë. Emocionet, të kuptuara si përgjigje neurokimike dhe hormonale që ngjallin ndjesi tek ne, këto të fundit të përcaktuara si paraqitje mendore të të parës, janë procese të vazhdueshme tek secili prej nesh. Nuk ka ditë apo moment që të mos ndjejmë një emocion.
Çdo qenie njerëzore përjeton emocione, por jo të gjithë ndihen njësoj. Përveç kësaj, jo të gjithë i bëjnë emocionet mjet për të nxitur bashkëjetesën, për të gjeneruar lidhje konstruktive. Ky është ndoshta problemi ynë më i madh, si dhe sfida e shoqërisë bashkëkohore
