Shërbimet e Monitorimit Atmosferik Copernicus janë shprehur se vrima më me e madhe e vëzhguar ndonjëherë në shtresën e Ozonit, e cila ndodhej mbi Arktik, tanimë është mbyllur.
Shkencëtarët dalluan disa shenja të formimit të një vrime të rrallë, në fund të marsit, si pasojë e temperaturave të ulëta në Polin e Veriut.
Shtresa mbrojtëse e Ozonit mbron planetin tonë nga rrezet ultravioletë të diellit, të cilat shkaktojnë kancerin e lëkurës.
Vrima gjigande mund të përbënte një kërcënim për njerëzimin nëse do të zhvendosej në zonat e populluara.
Por të enjten, Copernicus – programi i BE për monitorimin e planetit Tokë – njoftoi mbylljen e saj, që në fakt nuk kishte të bënte fare me uljen e niveleve të ndotjes nga izolimi i COVID-19.
Përkundrazi, një vorbull polare, që zakonisht sjell ajër të ftohtë në rajonet polare, është ndarë në dy pjesë duke i dhënë rajonit të Arktikut një valë relativisht të nxehtë dhe temperaturat kanë arritur deri në 20 gradë Celcius më të larta se normalisht në këtë kohë të vitit.
Pse është formuar një vrimë ozoni në Arktik?
Këtë vit vorbulla polare ka qenë jashtëzakonisht e fuqishme dhe temperaturat brenda saj kanë qenë shumë të ftohta.
Kjo gjeneron retë stratosferike që shkatërrojnë shtresën e ozonit duke reaguar me gazrat CFC, të ndaluar nga Protokolli i Montrealit në vitin 1987.
Ditët e fundit, vorbulla polare ka shpërthyer dhe është dobësuar. Koperniku ECMWF (Qendra Evropiane për Parashikimet e motit me rreze të mesme) parashikon se do të formohet përsëri, por pa ndikuar në shtresën e ozonit.
“Është shumë e pazakontë që një varfërim kaq i fortë i ozonit të ndodhë në hemisferën veriore, por vorbulla polare e këtij viti ishte jashtëzakonisht e fortë dhe këmbëngulëse dhe temperaturat ishin mjaft të ulëta për të lejuar që retë stratosferike të formoheshin për disa muaj”, tha shkencëtari i Kopernikut Antje Inness për Euronews.
Pse është kaq e rrallë kjo vrimë e ozonit në Arktik?
Vrima e ozonit më e njohur është sipër Antarktikut në Polin e Jugut dhe ndodh gjatë pranverës austral – jugore (korrik-shtator) kur stratosfera është natyrisht shumë më e ftohtë. Në përgjithësi, kushtet për shkatërrimin e ozonit në këtë shkallë thjesht nuk ndodhin në Polin e Veriut.
Këtë vit, vorbulla polare ishte e fortë dhe e qëndrueshme, duke shkaktuar përqendrimin e më shumë kimikateve që shkatërrojnë ozonin se zakonisht, gjë që i shtohet ftohjes ekstreme.
Herën e parë që një vrimë ozoni u vërejt në Polin e Veriut ishte në vitin 2011, por ishte më e vogël gjatë muajit janar.
A ka të bëjë me ndryshimin e klimës dhe cilat janë pasojat?
Është ende shumë herët për t’i atribuar këtij fenomeni në ndryshimet klimatike ose për të vlerësuar pasojat, qoftë në një afat të shkurtër, të mesëm ose të gjatë.
“Ne nuk e dimë për momentin pse dinamika ishte aq e pazakontë këtë dimër”, tha Inness. “Jam e sigurt se shumë shkencëtarë do të bëjnë studime modelimi për të zbuluar arsyet për këtë.”
Pasoja e drejtpërdrejtë është ekspozimi i rritur me ultravioletet në zonat nëpër të cilat ka kaluar kjo vrimë ozoni: gjatë periudhës Alaska, Kanada, Greenland dhe pjesë të Rusisë.
Shkencëtarët e Universitetit të Santiagos të Kilit i thanë Euronews se vorbulla e jashtëzakonshme polare u përforcua po ashtu nga vrima e ozonit, dhe ky ka qenë një faktor përcaktues në Evropë që ka dimrin më të ngrohtë që nga fillimi i regjistrave.
Për më tepër, ata konsiderojnë se “ajo që ndodhi nuk duhet të ketë asnjë efekt në verën veriore dhe as nuk na lejon të themi shumë se si do të jetë vera”.
Sa e madhe është vrima e ozonit në Antarktik?
Vrima e ozonit të Antarktikut në vitin 2019 ishte më e vogla pasi ky zbulim atmosferik i shkaktuar nga gazrat CFC u zbulua në vitin 1985. Ndalimi i këtyre gazrave nga Protokolli i Montrealit në 1987 ka lejuar një ulje në vrimën e ozonit të Antarktikut dhe madje edhe restaurimin gradual të rrymave atmosferike në hemisferën jugore, sipas një studimi të fundit.
Ulja e vitit të kaluar në vrimën e ozonit ishte gjithashtu për shkak të një episodi ekstrem të ngrohjes stratosferike.